Cty tài chính sắp đến thời "nở rộ", Ngân hàng thương mại sẽ mất khách hàng lớn?

Gần 10 năm ngay sau khi Luật các Tổ chức tín dụng (TCTD) được ban hành, trong khi các NHTM đã phát triển rất nhanh về số lượng, quy mô và mạng lưới thì Cty tài chính (CTTC) - một loại định chế tài chính có những hoạt động gần giống NH (trừ không được làm dịch vụ thanh toán và nhận tiền gửi dưới 1 năm) - vẫn còn khá hạn chế.

Tập đoàn tự lo thu xếp vốn

VN hiện có 9 CTTC với mức vốn điều lệ từ 70 tỉ đến 3.000 tỉ đồng. Trừ hai Cty Prudential VN và CTTC Việt-Sài Gòn, số còn lại là 100% vốn trực thuộc các TCty hoặc tập đoàn DNNN, đó là các CTTC Bưu điện, Caosu, Dầu khí, Dệt may, Handico, Than-Khoáng sản, Tàu thuỷ.

Lý do các TCty đưa ra để đề nghị thành lập CTTC là để đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển của chính TCty và quản lý, sử dụng có hiệu quả mọi nguồn tài chính tiền tệ của ngành (thuộc lĩnh vực hoạt động chính của TCty). Đồng thời các CTTC còn mở rộng phạm vi kinh doanh, cung cấp dịch vụ tài chính cho các DN ngoài ngành.

Nhưng thực ra trong những năm qua, hoạt động chủ yếu của nhiều CTTC là đầu tư và kinh doanh trên thị trường tài chính tiền tệ. Tổng tài sản của các CTTC ở HN đến đầu tháng 9.2007 là 58,5 nghìn tỉ đồng, 58,6% tài sản nợ (gần 35 nghìn tỉ đồng) là tiền cho vay các TCTD và 36,3% tài sản có (21 nghìn tỉ) là vay của các TCTD.

Tổng nguồn vốn huy động (từ các tổ chức phi TCTD và tiền gửi dân cư) đến đầu tháng 9.2007 của các CTTC chỉ đạt khoảng 3,1 nghìn tỉ đồng (5% tài sản nợ), trong khi đó tổng dư nợ cho vay đạt trên 11 nghìn tỉ đồng. Tỉ lệ dư nợ/tổng vốn huy động luôn ở mức trên 350%.

Số vốn thiếu, các CTTC lại chủ yếu đi vay từ NH, vì vậy mục tiêu khai thác, thu xếp tối đa các nguồn vốn trong nội bộ DN và thu hút trực tiếp các nguồn vốn nhàn rỗi là gần như không thực hiện được.

Các dịch vụ tài chính DN và cá nhân, tư vấn dự án... triển khai được rất ít. Thu nhập chủ yếu của các CTTC là từ thị trường tài chính. Nghe nói hoạt động mang lại lợi nhuận nhiều nhất của một CTTC hàng đầu chủ yếu là từ kinh doanh CK.
 
Nguyên nhân của tình hình trên là: Các CTTC có quy mô vốn nhỏ và do đều là các Cty trực thuộc các DNNN nên kinh nghiệm hoạt động, đối tượng khách hàng còn rất hạn chế. Trong khi chưa có đủ năng lực cạnh tranh về vốn, nhân lực, công nghệ như NH thì các CTTC chỉ tập trung vào những dịch vụ truyền thống, đơn giản, an toàn trên thị trường tài chính.

Vì thế, các tổ chức và dân cư cũng vẫn chỉ nghĩ đến NH trong các giao dịch tài chính, điều này lại khiến cho các CTTC càng khó thêm khả năng huy động vốn, mở rộng tín dụng và phát triển các dịch vụ tài chính khác. Có thể nhận định một cách khái quát là các CTTC của VN cho đến nay mới chỉ là một Cty đầu tư tài chính đơn thuần của các tập đoàn.

Sẽ có nhiều CTTC sắp ra đời

VN hiện đã có một số tập đoàn kinh tế (trên cơ sở các TCty nhà nước) được thành lập. Bên cạnh đó nhiều TCty nhà nước và CTCP  khác cũng đang có chiến lược thành lập các mô hình tập đoàn công nghiệp/thương mại-tài chính.

Việc xin phép thành lập một NH mới khá khó khăn và phức tạp vì mức vốn điều lệ ban đầu cao, NH lại bị khống chế về tỉ lệ vốn sở hữu và đối tượng vay vốn. Trong khi đó, những điều kiện để thành lập CTTC đơn giản hơn.

CTTC lại có những đặc điểm có lợi như: Mức vốn điều lệ quy định thấp (hiện là 70 tỉ đồng, tương lai sẽ nâng lên 300 tỉ đồng); được phép và được khuyến khích cho vay các cổ đông; có thể khai thác các nguồn vốn uỷ thác giá rẻ, nhất là vốn huy động từ phát hành trái phiếu chính phủ cho các tập đoàn DNNN.

Bên cạnh đó, các CTTC cũng có thể nhờ uy tín của tập đoàn để phát hành trái phiếu DN... Đấy có lẽ mới là mục đích gần nhất và thực dụng nhất của các tập đoàn. Vì những lý do trên, nhiều TCty nhà nước và CTCP đang có ý định thành lập CTTC.

Trong thời gian tới, chỉ cần Quy chế thành lập và hoạt động của các CTTC được NH Nhà nước ban hành (thay thế các văn bản cũ ban hành từ năm 2002) thì khả năng nhiều CTTC mới sẽ được thành lập. Đây cũng là nỗi lo ngại của nhiều NHTM khi mà các khách hàng lớn nhất của mình không còn cần đến vốn và nhiều loại dịch vụ NH nữa.