Nhà nước sẽ bớt thất thoát?

Điều 2 của Quy chế quy định, tổ chức tư vấn định giá là tổ chức đủ tiêu chuẩn, điều kiện và được phép thực hiện cung cấp dịch vụ xác định giá trị doanh nghiệp bao gồm: các công ty kiểm toán, CTCK, doanh nghiệp thẩm định giá, ngân hàng đầu tư trong nước và ngoài nước có năng lực xác định giá trị doanh nghiệp theo quy định của cơ chế này.

Lần đầu tiên trong tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp ở Việt Nam, các quy định liên quan đến lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ tư vấn định giá doanh nghiệp 100% vốn nhà nước khi cổ phần hóa được ban hành. Các yêu cầu về nhân sự, số năm kinh nghiệm, quy trình nghiệp vụ của tổ chức tư vấn định giá cho thấy, việc hướng đến chuẩn mực chuyên nghiệp của các đơn vị cung cấp dịch vụ. Đi kèm với quy định này cũng có nghĩa là nhiều CTCK trực thuộc các tập đoàn, tổng công ty nhà nước mới được thành lập, với mục tiêu thực hiện cung cấp dịch vụ tư vấn định giá cổ phần hóa cho các công ty trực thuộc công ty mẹ; những doanh nghiệp có ít hơn 2 năm hoạt động sẽ không có cơ hội tham gia vào cung cấp dịch vụ này.

Ngoài ra, quy định tại Điều 8 của Quy chế cũng nêu rõ trách nhiệm của tổ chức định giá, trong đó điểm nổi bật là quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại của các tổ chức này nếu kết quả xác định giá trị doanh nghiệp không đảm bảo đúng quy định của cơ quan quản lý nhà nước. Tất cả doanh nghiệp vi phạm Điều 8 sẽ bị đình chỉ tạm thời, và hết thời gian đình chỉ mà vẫn chưa khắc phục sự việc thì sẽ bị loại ra khỏi danh sách các tổ chức tư vấn định giá.

Một điểm mới nữa liên quan đến lựa chọn doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tư vấn định giá là: với những quy định về các điều kiện cung cấp dịch vụ cũng như ràng buộc trách nhiệm của các đơn vị này hứa hẹn một tương lai gần với việc minh bạch kết quả định giá doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, tránh thất thoát, lãng phí.

Tuy nhiên, nhìn lại Quy chế, còn thấy một số điểm chưa ổn. Ví dụ, về quy định trách nhiệm của đơn vị tư vấn định giá nếu đưa ra kết quả định giá không đúng quy định của Nhà nước, một câu hỏi đặt ra là: kết quả như thế nào là đúng theo quy định của Nhà nước? Một tiêu chuẩn "dễ chịu" nhất để đánh giá là kết quả định giá phải đúng với giá trị của doanh nghiệp. Nhưng nếu như vậy, kết quả như thế nào là đúng cũng là một vấn đề cần được xem xét. Thực tế là, tất cả những điều này chỉ mang tính tương đối, và khó phân định đúng - sai nếu không có một chuẩn mực chính xác.

Thêm vào đó, liên quan đến phí xác định doanh nghiệp, Khoản 1, Điều 10 của Quy chế quy định: "Phí xác định doanh nghiệp phải gắn với chất lượng cung cấp dịch vụ xác định doanh nghiệp, kết quả bán đấu giá cổ phần và được xác định theo sự thỏa thuận giữa tổ chức thẩm định giá với khách hàng, được ghi cụ thể trong hợp đồng dịch vụ xác định giá trị doanh nghiệp". Liệu quy định này có thể gây ra khó khăn cho đơn vị cung cấp dịch vụ, nếu chẳng may sau khi cổ phần hóa, phía sử dụng dịch vụ kiên quyết khẳng định: chất lượng dịch vụ không tốt như yêu cầu?

Việc đưa ra các văn bản hướng dẫn trong thời gian tới sẽ góp phần cụ thể hơn những quy định của Quy chế, tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng, Quy chế nên áp dụng cho cả các doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH thực hiện bán cổ phần ra công chúng... Sở dĩ có ý kiến như trên bởi trong quá khứ, nhiều doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH khi thực hiện bán cổ phần ra bên ngoài đã đưa ra kết quả định giá doanh nghiệp là quá cao. Những tranh cãi xung quanh cách định giá CTCP Đầu tư quốc tế Hoàng Gia vẫn chưa chấm dứt vì sự bất đồng quan điểm trong lựa chọn mô hình xác định giá trị doanh nghiệp. Nhà đầu tư và cả thị trường đều hy vọng, việc định giá doanh nghiệp nhà nước khi cổ phần hóa sẽ chính xác và minh bạch hơn, tránh tình trạng bưng bít thông tin, vừa gây thiệt hại cho Nhà nước, vừa mất công bằng cho cộng đồng nhà đầu tư.