Nhập siêu tăng cao: Đáng ngại đến mức nào?

Nhập siêu có thể lên đến 9 tỷ USD

Theo thống kê chính thức, đến cuối tháng 8, kim ngạch nhập khẩu đã đạt 37,632 tỷ USD, tăng 29,9% so với cùng kỳ 2006. Kim ngạch nhập khẩu 8 tháng đã đạt 72% kế hoạch cả năm (52,3 tỷ USD).

Ôtô - một trong những mặt hàng nhập khẩu tăng mạnh cả về số lượng và giá trị. (Ảnh: Phước Hà)

Như vậy, giá trị nhập siêu 8 tháng đầu năm là 6,414 tỷ USD, bằng 20,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Với tốc độ này, dự báo mới đây của Bộ Công thương cho biết, cả năm 2007 có thể sẽ nhập siêu lên tới 9 tỷ USD, bằng 18,8% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa.

Đây là một con số cao đáng kể so với mức trung bình nhập siêu trong những năm gần đây. Tuy nhiên, Bộ Công thương cho rằng, tuy nhập siêu ở mức cao nhưng có thể chấp nhận được đối với một nền kinh tế đang phát triển và trên đường hội nhập quốc tế. Nhập khẩu tăng chủ yếu do nhập khẩu máy móc, thiết bị, nguyên liệu phục vụ sản xuất. Cho nên nhìn về lâu dài thì đây sẽ là một bước đi cần thiết cho sự phát triển kinh tế.

Báo cáo đến cuối tháng 8 cho biết, những mặt hàng nhập khẩu chủ yếu có lượng tăng cao bao gồm: ôtô nguyên chiếc tăng 5.252 chiếc tăng 62,2% về lượng và 98,6% về giá trị; linh kiện ôtô tăng 19.587 bộ tăng 78,4% số lượng và 69,4% giá trị; thép tăng 971 ngàn tấn, tương đương tăng 39,4% về khối lượng và 65% về giá trị. Bên cạnh đó, những mặt hàng nhập khẩu chủ yếu có trị giá tăng cao như: phôi thép tăng 26,7%, phân bón tăng 17,2%, chất dẻo nguyên liệu tăng 23,3%, máy móc thiết bị phụ tùng tăng 51,4%, tân dược tăng 25,8%, sữa tăng 20,6%, thức ăn gia súc và nguyên liệu tăng 57,5%...

Cảnh báo năng lực cạnh tranh thấp của nền kinh tế

Tại buổi làm việc với Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải mới đây, Bộ Công thương cho biết, các mặt hàng nhập khẩu có kim ngạch tăng mạnh đều là nguyên liệu đầu vào đối với sản xuất và tái sản xuất hay đầu tư.

Nhập khẩu hàng tiêu dùng chỉ tăng với giá trị tuyệt đối nhỏ, chiếm tỷ trọng thấp trong tổng kim ngạch nhập khẩu do đa số các mặt hàng tiêu dùng phổ thông đã được sản xuất trong nước, đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng. Hàng hóa nhập khẩu chủ yếu là do nhu cầu đầu tư mở rộng sản xuất và đầu tư của cả DN trong nước và các DN đầu tư nước ngoài trên thị trường Việt Nam. Trong khi đó, giá cả các mặt hàng tăng cao cũng là nguyên nhân đẩy kim ngạch nhập khẩu lên.

Nhập khẩu chủ yếu phục vụ đầu tư sản xuất về dài hạn sẽ tác động tích cực đến xuất - nhập khẩu. (Ảnh: moi)

Một chuyên gia từ Bộ Công thương cho biết, làn sóng đầu tư nước ngoài gia tăng khiến cho nhu cầu nhập khẩu để đầu tư mở rộng sản xuất tăng theo. Các DN trong nước cũng gia tăng đầu tư. Nhà nước đẩy mạnh triển khai các công trình lớn cũng cần rất nhiều nguyên liệu nhập khẩu. Công trường Nhà máy lọc dầu Dung Quất, các công trình giao thông xây dựng đang nhập khẩu mạnh thiết bị với số tiền hàng chục đến hàng trăm triệu USD.

Vị chuyên gia này cho biết, trong 6 tháng đầu năm, nhập khẩu nguyên liệu cho sản xuất dệt - may - giày dép cũng tăng hơn 658 triệu USD và đây chính là kết quả của việc tăng tốc xuất khẩu đầy ấn tượng của ngành dệt may.

8 tháng đầu năm Việt Nam đã nhập về 5 chiếc máy bay A321 trị giá 376 triệu USD và chỉ trong tháng 5 đã nhập về 166 triệu USD vàng nguyên liệu... nhập khẩu vì thế mà tăng đột biến. Xét trên góc độ này thì nhập siêu chưa có gì đáng ngại vì việc đầu tư sản xuất về dài hạn sẽ tăng cường xuất khẩu cho cả nước hoặc giảm nhập khẩu các nguyên liệu như trường hợp Nhà máy lọc dầu Dung Quất.

Trong khi đó tác động tăng giá lại là nguyên nhân bất khả kháng và làm đau đầu nhiều DN. Ví dụ, giá cả một số nhóm mặt hàng như sắt thép, chất dẻo, hoá chất, phân bón nhập khẩu trong 6 tháng qua tăng mạnh, làm cho kim ngạch nhập khẩu tăng lên vì nguyên nhân này là 1,317 tỉ USD (so với cùng kỳ năm 2006).

Con số tăng kim ngạch nhập khẩu do giá tăng có thể nhận thấy rõ trong một số nhóm hàng như: phôi thép tăng 26,7%, sữa tăng 20,6%, thức ăn gia súc và nguyên liệu tăng 57,5%... Yếu tố giá thế giới có thể sẽ tiếp tục tác động sâu đến kim ngạch nhập khẩu vì giá thế giới chưa có dấu hiệu dừng lại, trong khi nhu cầu nhập khẩu cuối năm tiếp tục tăng.

Bên cạnh nguyên nhân trên đây, Bộ Công thương cũng lưu ý về hiện tượng, kim ngạch nhập khẩu một số mặt hàng là nguyên liệu cho sản xuất trong nước đã sản xuất được nhưng vẫn có tốc độ tăng lớn như linh kiện và phụ tùng xe gắn máy, thép thành phẩm, thức ăn gia súc và nguyên liệu, lúa mì.

Việc mở cửa thị trường và cắt giảm thuế quan theo cam kết WTO trong khi một số hàng hoá trong nước đã sản xuất được nhưng do sức cạnh tranh yếu và chưa có một cơ chế kiểm soát nhập khẩu hiệu quả đã có tác động nhất định đến tăng trưởng nhập khẩu. Đây chính là vấn đề cần phải tập trung tìm nguyên nhân để có biện pháp kiểm soát nhập siêu hiệu quả nhất.

Trong khi nhập khẩu tăng cao thì xuất khẩu trong những tháng đầu năm lại chưa đạt tốc độ cao như mong muốn. Một số mặt hàng chủ lực xuất khẩu như dầu thô, gạo... lại đang bị sụt giảm khiến cán cân xuất nhập khẩu mất cân đối. Yếu tố này đang được cải thiện trong mấy tháng gần đây, nhưng lại xuất hiện những nhân tố mới đó là việc hạ giá một số một hàng theo chủ trương chống tăng giá, có thể khiến nhập khẩu trong ngắn hạn tăng lên.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nhập siêu vượt quá ngưỡng thông thường 20%. Nhưng theo Bộ Công thương nguyên nhân sâu xa dẫn đến nhập siêu cao chính là hiệu quả và khả năng cạnh tranh của hàng hoá sản xuất trong nước còn rất hạn chế nên không thể đáp ứng đủ một số như cầu và nếu có hàng hóa để đáp ứng cũng khó với hàng ngoại nhập.