Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Ông Eirik Glenne, Đại sứ Na Uy tại WTO, nguyên chủ tịch Ban Công tác về việc VN gia nhập WTO (bìa phải), phát biểu tại buổi tọa đàm. Ảnh: H.Thúy

Dự án “Hỗ trợ thương mại đa biên giai đoạn 2” (MUTRAP) vừa được Ủy ban châu Âu phối hợp cùng Bộ Công Thương công bố ngày 23-4, tại TPHCM.

Tự hào hay lo lắng?

TS Võ Trí Thành, Trưởng Ban Nghiên cứu chính sách hội nhập kinh tế - Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, đã băn khoăn như vậy khi bàn đến những vấn đề sau con số thể hiện mức tăng trưởng kinh tế 8,5%. Theo TS Thành, tính đến nay vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào VN khoảng 6,7 tỉ USD, trong đó gần 80% đổ vào lĩnh vực bất động sản, thể hiện mức đầu tư không cân bằng. Năm 2007, tốc độ đầu tư của các tập đoàn Nhà nước tăng chóng mặt với khoảng 60%. Bên cạnh đó, thâm hụt thương mại chiếm khoảng 20% GDP (cao nhất thế giới). Từ mức thâm hụt thương mại 3 tháng đầu năm khoảng 7,4 tỉ USD, dự báo năm 2008 là 18 tỉ USD nếu so với 6,7 tỉ USD vốn FDI, 3,5 tỉ USD vốn ODA, 6,2 tỉ USD kiều hối, sẽ thấy nền kinh tế vĩ mô tiềm ẩn nhiều rủi ro.

“Đáng lo ngại nhất vẫn là hệ thống giám sát của ngân hàng đối với thị trường tài chính - tiền tệ như một bà già chỉ thích vũ điệu cổ điển, trong khi thị trường thì như giới trẻ mê hip hop” - ông Thành ví von. Nếu các nước chấp nhận đồng tiền quốc gia tăng giảm theo thị trường thì VN lại bảo hộ tỉ giá, nên có một nghịch lý là chưa bao giờ người nước ngoài lại yêu trái phiếu VN đến như vậy. Dự báo trung và dài hạn, thu ngân sách cũng ảnh hưởng từ quá trình tự do thương mại, như nguồn thu từ dầu mỏ thực chất chỉ là thu thuế kinh doanh từ các nhà máy lọc dầu chứ không phải thu thuế xuất khẩu dầu mỏ.

Theo dự án MUTRAP, tốc độ tăng giá tiêu dùng ở VN cao hơn tốc độ tăng GDP. Năm 2007, VN xuất hiện nhiều tỉ phú nhờ vào thị trường tiền tệ, bất động sản... Nhiều cá nhân sống trong “thế giới ảo” khi kiếm tiền quá dễ dàng, trong khi đóng góp chung của ngành tài chính vào tăng trưởng GDP lại rất nhỏ, chỉ khoảng 2%. Xuất hiện tầng lớp thượng lưu cũng là tác động tích cực, song giàu nhanh nên ý thức tiết kiệm cũng giảm. Trong 4 năm nay, tỉ lệ tiết kiệm trong nước/GDP chỉ dừng ở mức 30%.

Còn nhiều tác động tiêu cực và thách thức

Theo chuyên gia kinh tế cao cấp Phạm Chi Lan, sau một năm VN gia nhập WTO, bên cạnh thành tựu phát triển công nghiệp thì tác động tiêu cực và các thách thức cũng không nhỏ. Giảm thuế, giảm bảo hộ khiến cạnh tranh tăng lên gấp đôi nên mức lãi và thị phần của một số khu vực bị thu hẹp. Vị thế “kinh tế phi thị trường” và rào cản thương mại cũng như sự thay đổi chính sách của các nước nhập khẩu gây khó khăn cho các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu VN.

TS Võ Trí Thành cũng cho biết, trong 3 tháng đầu năm, nhập khẩu ô tô nguyên chiếc đã chiếm khoảng 250 triệu USD. Sản lượng sắt, thép được nhập về trong thời gian này chiếm 40% sản lượng cả năm, cho thấy nhập khẩu mang yếu tố đầu cơ nhiều hơn. Ngay cả mặt hàng máy móc, thiết bị phục vụ phát triển hạ tầng cơ sở chiếm khoảng 30% tỉ trọng nhập khẩu tưởng là tốt, song ở VN, đây lại là lĩnh vực thất thoát nhiều nhất vì thực tế có nhiều công trình lớn nhưng chưa thấy hiệu quả. Theo khảo sát của Ngân hàng Thế giới, 70% DN FDI nhập khẩu linh kiện, nguyên liệu đầu vào từ nước ngoài và 30% còn lại cũng mua từ các nhà máy của DN FDI chứ không mua của DN VN.

Tác động của việc gia nhập WTO đối với môi trường kinh doanh cũng đem lại những chuyển biến tích cực, song TS Lê Đăng Doanh cho rằng vẫn còn nhiều điểm đáng lưu ý. Điển hình như luật trên giấy và luật thực tế còn có khoảng cách rõ rệt. Liên quan đến bất động sản, xây dựng có đến 345 văn bản pháp luật với 3.500 trang nhưng chỉ có 9% là luật, còn lại là hướng dẫn của các bộ, ngành. Khả năng dự báo rất thấp, chính sách thay đổi theo kiểu “sáng tăng - chiều giảm”, không tham khảo ý kiến DN đã ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều ngành nghề. “Điển hình như việc tăng giảm thuế nhập khẩu ô tô chỉ trong một thời gian ngắn; lãi suất tín dụng dành cho DN tăng giảm và hiện nay dao động khoảng 17% - 20% là quá cao vì phải có mức lợi nhuận khoảng 25% - 30% thì DN mới dám vay, mà trong thời buổi này không DN nào đạt mức lợi nhuận như vậy” - TS Doanh nói.

Mai Vân