Vì sao không ít DNNN lại rơi vào tình trạng nguy kịch: Do quản lý kinh tế vĩ mô? Mô hình kinh tế? Trình độ quản lý?... Nhiều nhà quản lý đã đưa ra những cách lý giải khác nhau. Nhưng tất cả các cách lý giải, các giải pháp hạn chế tình trạng DNNN hoạt động kém hiệu quả và thất thoát tài sản đều chưa có tác dụng.
Bằng chứng là chỉ số hiệu quả (ICOR) ngày một tăng, cao gấp từ 1,8- 2 lần các nước tiên tiến; các vụ tham nhũng từ vài chục triệu lên đến vài tỉ đồng và bây giờ thì con số đó là hàng chục, hàng trăm tỉ đồng.
 |
| Với ụ nổi No83M, nhà nước mất gần 500 tỉ đồng, “quan” Vinalines “ăn bẫm” 1,66 triệu USD. |
Có hai mối quan hệ, chúng ta cần phải xem xét như là nguyên nhân của tình trạng tham nhũng và thất thoát. Đó là, quan hệ giữa tiền tệ với quyền lực và quan hệ giữa cơ quan quản lý và DNNN.
Hãy cùng xem xét hệ thống quản lý của cơ quan nhà nước đối với DNNN nói chung và xem xét hệ thống này, quản lý này đối với Vinalines, Vinashin, ALC II... sẽ thấy rõ các quy trình bổ nhiệm cán bộ, quản lý vốn, kiểm soát của một nền hành chính quản lý theo ngành và lãnh thổ, quy trình thẩm định, thanh, kiểm tra đều đủ cả ban bệ, có sự phân công, phân nhiệm cán bộ theo dõi, có đủ quy trình dự toán, kiểm toán, báo cáo thường niên, họp và quyết định tập thể...
Vậy thì tại sao khi mất những khoản tài sản lớn và vô cùng lớn, khi DN không còn có khả năng lừa dối, không còn có khả năng chiếm hữu thì tự nó mới bộc lộ, chứ không có cơ quan nào phát hiện ra những lỗ hổng ấy? Thử đặt câu hỏi, chúng ta đang quản lý mang tính quy trình hình thức chứ không phải là một nền quản lý mang tính nội dung quản lý? Quản lý hình thức, tức là cơ quan quản lý nhận được đầy đủ báo cáo theo thời hạn (có thể đọc và không đọc), chứ chưa xác định được báo cáo ấy có đúng hay không đúng với thực tiễn.
Quản lý hình thức là cơ quan quản lý tham gia các buổi họp, buổi làm việc với đơn vị quản lý và kết thúc bằng mọi sự vui vẻ chứ không có những câu hỏi, những vấn đề mà đơn vị quản lý phải giải trình, phải bị kiểm tra. Quản lý hình thức có nghĩa là đơn vị bị quản lý được thanh tra, kiểm tra nhưng hàng chục cuộc thanh tra kiểm tra không phát hiện ra những sai phạm để uốn nắn. Tất cả việc bổ nhiệm, nhận báo cáo, nghe giải trình, thành lập đoàn thanh tra... đều thực hiện đúng quy trình. Cơ quan quản lý đã thực hiện đúng quy trình đều vô can.
Khi các DN đổ bể, những người được cơ quan quản lý nhà nước giao nhiệm vụ phụ trách trực tiếp DN đều vô can, bởi họ thực hiện đúng quy trình! Cán bộ của các cơ quan quản lý nhà nước quá “yếu kém”? Đã tham gia nhóm tư bản thân hữu? Vô trách nhiệm? Tất cả những nghi vấn này chưa ai làm rõ và nền quản lý kinh tế của nước ta chưa có những vụ xử lý để tạo ra bài học về quản lý!
